Tanım:

Otizm yaşamın ilk 3 yılında ortaya çıkan ve kişinin sosyal, entelektüel ve dil açısından toplumla ilişkisini hemen hemen yok eden bir durumdur.

Tarihçesi:

1944’de Amerikalı çocuk psikiyatristi Leo Kanner tarafından tanımlanmıştır. Otizm, önceleri çocukluk şizofrenisi veya çocukluk psikozu olarak değerlendiriliyordu. Kanner’in kullandığı otizm deyimi, bu çocukların başka insanlara ilişki kurmaktansa, kendi yarattıkları dünyada yaşama eğilimlerine işaret ediyordu. Hemen hemen aynı yıllarda Avusturyalı bir başka çocuk hekimi Hans Asperger ise benzer nitelikteki sorunları fark etmiş. Bu yıllardan sonra otizm konusu binlerce araştırmaya konu olmuş, bilim adamları bu konuya ilişkin çok sayıda soruya yanıt aramış, tedavi teknikleri geliştirmiştir.

Zamanla bu çocuklarda seyrek olmayarak görülen bazı üstün yetenekler fark edilmiştir. Fransızca bir terim olan ‘idiot savant’ bu tip yetenekli çocuklar için kullanılır. 1966 yılına kadar otizmin daha çok varlıklı ailelerde ve soğuk ebeveyne, özellikle ‘buzdolabı anne’ olarak tanımlanan anneye bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmüş, buna uygun terapiler yapılmış. İlk kez bir tıp doktoru olmayan ve otistik bir çocuğu olan Bernard Rimland otizmin beyinden kaynaklanan biyolojik bir temel olacağını varsaymış ve bu tarihten sonra araştırmalar hızla bu yönde ilerlemiştir.

OTİZM BELİRTİLERİ

-Başkalarıyla göz teması kuramamak

-Yaşıtlarıyla arkadaşlık kuramama

-Diğerleriyle eğlence, ilgi veya başarıyı paylaşmaya karşı ilgisizlik

-Kalıplaşmış veya sürekli tekrarlanan konuşma.

- Otİzmli bireyler diğerlerinin acı ve üzüntü gibi duygularını anlamada  zorluk çekebilirler.

 -Konuşmayı öğrenememe veya konuşmada gecikme. Otizmli bireylerin %40'ı asla konuşmaz

- Sohbet etmeye başlamada zorlanma, başlamış bir konuşmayı sürdürememek

-Parçalara alışılmışın dışında odaklanma. Örneğin arabayla oynamaktan çok arabanın tekerleğiyle oynamak gibi

-Aynı şeyler verutin ihtiyacı. Örneğin, otistik bir çocuk salatadan önce hep ekmek yemek veya okula hep

 aynı yoldan gitmek ister.

- Kalıplaşmış (stereotip) davranışlar. Örneğin, sallanma veya el çırpma

OTİZM VE ÖZEL EĞİTİM

1. Engelli Sağlık Kurulu raporu alınarak eğitiminin planlanması gerekmektedir.

2. Çocuğun eğitim hakkını kullanması için bulunduğu yerdeki Rehberlik ve Araştırma Merkezine (RAM) başvurmalı ve çocuğun eğitsel değerlendirme ve tanılaması yapılmalıdır.

RAM'da hazırlanacak eğitsel plandaki görüş doğrultusunda il ya da ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesindeki Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu, otizmli çocuğunuz için en uygun olan eğitim ortamına yerleştirme kararı verir.

 

Tedavi:

Tedavide ilke çocuğa yaklaşmaya onunla ilişki kurmaya çalışmaktır. Çocuğu kabuğundan çıkarıp, çevreyle ilgilenmesini sağlamaktır. Bu da kolay olmayan bir iştir.

Tedavi iki basamaklıdır;1- Çocuğu otizmden çıkartmak, 2- Var olan yeteneklerini kullanmasını ve çevreye uyumunu sağlamak. Otizmden çıkmamış bir çocuğun eğitilmesi ve öğrenebilmesi olanak dışıdır.

Yayınlarda çocuğu otizmden çıkartmak için çeşitli yöntemlerden söz edilmektedir. Müzik, dans, kucaklama, eğitim gibi.

Otistik çocukların 3 önemli özelliklerini kullanarak uygulanan ve çok iyi sonuç alınan yöntemler vardfır;

Birinci özellik: Bu çocuklar kendilerine dokunulmasından hoşlanmaz, kucaklanmaktan kaçınırlar. Oysaki dokunma her canlı için bir haz kaynağıdır. Dokunma duygusu doğumdan önce embriyoda en erken gelişen ve yaşam için en önemli olan bir duygudur.

İkinci özellik: Müzik ile çok ilgilidirler. En huysuz oldukları sırada müzik dinletilirse yatışırlar.

Üçüncü özellik. Sallanmaktan çok hoşlanırlar. Kendi kendine sallanma, dönme, döndürme hareketine çok sık rastlanır. Bunları yaparken huzur içindedirler. Çocuğu otizmden çıkaracak bu üç özellik şöyle kullanılmaktadır.

Çocuklar çok hoşlandıkları ve kolay kabullendikleri müzik ve sallanma uyaranları aldıkları sırada, hoşlanmadığı dokunma uyaranı almaya karşı direnç göstermemektedirler. Kucaklanıp vücutlarının çıplak bir bölgesi okşanırsa kaçınmazlar ve giderek haz almaya başlarlar. Daha sonra bu dokunma duygusuna gereksinme duyar ve kendisine dokunanı aramaya, davranışları ile bu hazzı istediklerini belirtmeye çalışırlar. Böylece otistik duvar delinmiş, insan ilişkileri başlamış olur. Her çocuğun otizmden çıkması için geçen süre aynı değildir. Bazıları hiç çıkmazlar.

Tedavinin ikinci basamağında otizmden çıkmış olan çocuğun kronolojik yaşına değil gelişimsel yaşına ve bilişsel işlevlerinin düzeyine göre bir eğitim ve öğretim uygulanır ve sosyal uyumuna olumsuz etki yapabilecek tuhaf davranışları olabildiğince engellenmeye çalışılır. Anaokuluna, ilkokula başlayabileceği zaman iyi değerlendirilmelidir.

Ayrıca;

Biçimler renkler çekici geliyorsa resimle, çamura dokunmak ilginç geldiğinde seramikle, ses çıkarmak, şarkılar ve ritmler keyifli gelirse müzik nesneleri ile devinim, dans ve tiyatro ile atölye ortamlarına çağırılırlar.

Aileler İçin Sağaltım-Eğitim Hizmetleri

1-Eğitim Danışmanlığı :Otistik çocuğun aldığı kurumsal eğitimin kurum dışında da sürmesi eğitimde süreklilik açısından gereklidir. Öğrendiği kavramların ve geliştirilmesi beklenen becerilerin yaşama geçirilmesinde okul-kurum tutumu ve ailenin tutumları arasında tutarlılık olması zorunludur.

2-Sosyal Danışmanlık: Otistik bir çocuk, ailedeki kurulu tüm dengeleri etkilediğinden, bir sistem olarak aile yeni dengeler ve düzenler geliştirmek zorunda kalmaktadır. Uyum güçlükleri aile içi ilişkileri olduğu gibi, ailenin dış çevresi ile ilişkilerinde de yaşanmaktadır. Özellikle kardeş değişen dengelerden çoğunlukla olumsuz etkilenmektedir. Bu dönemin daha az zararla atlatılabilmesi için aileye sürekli olarak sosyal danışmanlık hizmeti verilmelidir.

3-Koruyucu-sağaltıcı Çalışmalar: Otistik çocuğun ailesinde değişen dengeler kimi zaman ailedeki diğer bireylerde depresyon gibi psikolojik problemlerin ortaya çıkmasına yol açar. Bu nedenle koruyucu-sağaltıcı ruh sağlığı hizmetleri otistik çocuğun ele alınışında çok gereklidir.

Eğitim danışmanlığı, sosyal danışmanlık ve terapötik çalışmalar bireysel ve grup teknikleri ile gerçekleştirilebilmektedir.

1-Bireysel görüşmeler: Aile bireylerinin kurum içinden ya da dışından görevlendirilen bir uzmanla gerek çocuğun durumu, gerekse konuya ilişkin olarak kendi güçlükleri ile ilgili görüşülebilmesi sağlanmalıdır.

2-Aile görüşmeleri: Ailelere sistematik aile terapisi verilir.

3-Sağaltım-danışma grupları

AİLELERE ÖNERİLER

1-Otizmi tanıyın. Otizmi tanımadan çocuğunuza yardım edemezsiniz. 2-Otizmi kabullenin çocuğunuzu farklılıklarıyla kucaklayın. Farklı özellikleri nedeniyle suçlamayın. 3-Vakit kaybetmeyin. Otizmli çocuklar eğitim desteğiyle yaşadıkları güçlüklerin üstesinden gelebilirler. 4-Çocuğunuzun eğitiminde aktif olarak yer alın. Çocuğunuzun ilgi ve ihtiyaçlarına uygun sosyal etkileşime girmesine imkan tanıyan ortamlarda oyun oynayın. 5- Çocuğunuzu toplumdan soyutlamayın. Dışarıda geçirdiği vakitlerde pek çok sosyal beceri kazanabilir. 6- Diğer insanların tepkilerinden çekinmeyin. Toplum otizmli bireylerle yaşamayı öğrenmeli. 7-Otizmli bireylerin aileleriyle bir araya gelin. Diğer ailelerin desteğiyle bazı sorunların üstesinden gelmek kolaylaşır. 8- Sağlık hizmetlerinden düzenli olarak faydalanın. Kullanılan ilaçlar ve takibi için doktorunuzla sürekli iletişim halinde olun.

ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER

Öğretmenlerin otizmli bireylere karşı destekleyici ve olumlu tutumları sınıftaki diğer öğrencilerin tutumlarını olumlu etkiler. Otizmli bireylerin okula uyum sağlamada ve sınıf kurallarını öğrenmede okul öncesi eğitimin önemi büyüktür. Otizmli bireylerin sınıf içi kuralları anlamaları ve buna uyum göstermeleri zaman alır. Sınıf kuralları sınıf içinde panolara asılmalıdır. Etkili sınıf yönetimi otizmli bireylerin davranış sorunlarını çözmeye yardım eder. Otizmli bireyler somut düşünürler bu yüzden öğretilecek beceriler ya da kavramlar görsel açıdan zengin ve etkinlik temelli olmalıdır. Akran desteği otizmli bireylerin sosyal uyumunu kolaylaştırmada en etkili yoldur. (https://konakram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/35/01/164246/dosyalar/2016_05/27041826_otizmson.pdf)

 

Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından otizm spektrum bozukluğu bulunan öğrencilerimizin verimli zaman geçirmelerine katkıda bulunmak, onların zihinsel yeteneklerini geliştirmek amacıyla etkinlik kitabı hazırlandı.

Genel Müdürlükçe alanında uzman akademisyen ve öğretmenlerden oluşan bir ekip tarafından titizlikle hazırlanan ve ilerleyen süreçte farklı etkinlikleri de içeren kitaplarla geliştirilmesi planlanan etkinlik kitabı görsel algı ve dikkat geliştirme olmak üzere iki bölümden oluşuyor.

Görsel algı kısmında, bu öğrencilerin eğitiminde öğretmenlerin temel unsur olarak ele aldığı kavrama, yorumlama, anlama yeteneğini pekiştirici etkinliklere yer verilmiştir. Görsel eşleme, ayırt etme ve sınıflandırma alt amaçlarına yönelik hazırlanan görsel algı etkinlikleri hazırlanırken basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru bir yol izlenmiş, gerçek nesneler kullanılarak doğal yaşamdan örnekler verilmiştir.

Dikkat geliştirme kısmında ise çeşitli alıştırmalarla bireyin odaklanma süresini ve yeteneğini geliştirmek amaçlanmıştır. Bu anlamda kitapta, otizmli çocukların gelişimsel ihtiyaçlarıyla bağlantılı olacak şekilde kaba ve ince motor becerilerini; sözel becerilerini, dikkat geliştirebilme ve sürdürebilme, mantık yürütme, problem çözme ve çözümleme yeteneklerini geliştirecek etkinliklere yer verilmiştir. Tüm içerikler, özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin gelişim düzeyleri dikkate alınarak sıralanmış ve mantıksal açıdan tüm aşamaları sistematik şekilde kurgulanmıştır.

Basımı yapılarak 81 ildeki özel eğitim okullarına gönderilen, tüm özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerinin kolaylıkla kullanabileceği ''Otizm Spektrum Bozukluğu Bulunan Öğrenciler İçin Etkinlik Kitabı''na dijital olarak erişmek için Tıklayınız. https://orgm.meb.gov.tr/www/otizm-spektrum-bozuklugu-bulunan-ogrenciler-icin-etkinlik-kitabi/icerik/1913