Bağımlılık Nedir?

Bağımlılık kişinin bir eyleme veya kullanıma kontrolsüzce devam etmesi, onsuz yaşamını sürdürememesi, eylem üzerinde iradesinin kalkması ve istemli veya istemsiz olarak davranışı yinelemesiyle devam eden bir durumdur. Bunun yanında bu kullanım ve davranış kişinin zamanının büyük bir bölümünü alır. Bağımlı bütün vaktini ve fiziksel enerjisini büyük oranda bağımlı olduğu madde veya eyleme yatırır. Bu davranış kişiyi ve çevresini kayıplara uğratır.

Tütün ürünleri, alkol, uyuşturucu, çeşitli ilaçlar...

Bağımlılığı sıklıkla "madde"lerle eşleştiririz. İlk aklımıza gelenler de yukarıda saydıklarımızdır. Oysa psikiyatri için kumar oynamak, kontrolsüz yemek yeme/ şişmanlık, tekrarlayıcı travmatik ilişkiler, aşırı tehlikeli/riskli davranışları yapma, kontrolsüz internet ve bilgisayar oyunları ile zaman geçirme, kontrolsüz alışverişler yapma gibi birçok yaşantı da bağımlılık tanımı içinde yer alır.

Günümüzde insanlar teknolojiyle iç içe bir hayat sürmektedirler. Günlük hayatta kullandığımız pek çok yenilik, teknolojik gelişmelerin bize sunduğu imkanlar ile ilgilidir. Teknolojinin insan hayatı açısından sunduğu pek çok avantajdan bahsetmek mümkünken teknolojinin aşırı, kontrolsüz ve ölçüsüz kullanımı pek çok sorunu da beraberinde getirebilir. Bugün teknolojinin aşırı kullanımının yaygın bir sorun olduğu bilinmektedir. Buna göre bireyin sosyal ve fiziksel hayatını sekteye uğratacak kadar teknolojiyi kullanması, saatlerini internette geçirmesi ve internetin olmadığı durumlarda sıkıntı ve yoksunluk hissi yaşaması gibi durumlar, teknoloji bağımlılığın göstergeleri olarak değerlendirilebilir.

Teknoloji bağımlılığının belirtileri;

• Bilgisayar başında saatler geçirmek, bu nedenle fiziksel rahatsızlık hissetmek ancak hissedilen rahatsızlıklara rağmen kullanmaktan vazgeçememek.
• Bilgisayarın, internetin ya da telefonun olmadığı zamanlarda sıkıntı hissetmek, yoksunluk duygusu yaşamak veya gerginleşmek.
• Gündelik hayatın gerekliliklerini ve sorumluluklarını yerine getirememek, işlere odaklanamamak veya önemli işler arasında bile sık sık bu aletleri kontrol etme isteği duymak.
• Sanal ve anonim sosyal ilişkileri yüz yüze ilişkilere tercih etmek.
• Günün çok büyük bir bölümünü teknoloji kullanımı ile geçirmek.
• Sebep olduğu olumsuzlukların farkında olunmasına rağmen, bu araçların kullanımından vazgeçememek.

Teknoloji Bağımlılığının Zararları

Teknoloji bağımlılığının zararları etkileri duygusal ve fiziksel olabilir.

Teknoloji bağımlılığının duygusal zararları:

• Depresyon
• Suçluluk duygusu
• Anksiyete
• Teknoloji/internet kullanırken öfori duyguları
• Öncelikleri belirleyememek veya planları sürekli ertelemek
• Dış dünya ve sosyal çevreden izolasyon
• Zaman kavramını yitirmek
• Aşırı savunmacılık
• İşten sakınmak; mesai veya okuldaki görevlerini yerine getirmemek
• Sorumlulukları sürekli erteleme ve aksatma
• Ani ruh durum değişiklikleri
• Korku
• Yalnızlık hissi
• Rutin işleri yerine getirirken sıkılma

Teknoloji bağımlılığının fiziksel zararları:

• Sırt ağrıları
• Karpal tünel sendromu
• Baş ağrıları
• Uykusuzluk (insomnia)
• Sağlıksız beslenme (sürekli bilgisayar başında yemek ve bilgisayardan uzaklaşmak yoksunluk duygusu yarattığı için)
• Kişisel bakım ve hijyeni aksatmak
• Boyun ağrıları
• Göz kuruluğu ve diğer görüş problemleri
• Aşırı kilo kaybı veya obezite

Teknoloji Bağımlılığı Tedavisi İçin Hangi Hayat Tarzı Değişikliklerini Yapmalıyım?   

Teknoloji bağımlılığı olan veya teknoloji bağımlılığı olduğundan şüphe duyan kişiler bu durumdan kurtulmak için bazı hayat tarzı değişiklikleri yapabilir. Bunlar arasında:

Teknoloji kullanımını tam zıt saatlere kaydırmak: Teknoloji kullanılan zamanları yeniden organize ederek tam zıt saatlere kaydırmak ve mekânı değiştirmek ilk adım olarak faydalı olabilir. Hafta içi düzenli olarak internet oyunu oynayan bir öğrencinin oyun saatlerini hafta sonuna kaydırması, uyanır uyanmaz internete giren birinin kahvaltısını yapana kadar beklemesini istemek bu öneriler arasında yer alabilir.  

Teknoloji kullanımıyla ilgili hedefler belirlemek: İnternet kullanım miktarına makul bir zaman sınırlaması getirmek şarttır. Öncelikli olarak eski kullanım yarıya düşürülüp bunu da haftanın günlerine uygun bir şekilde paylaştırmak başlangıç için yoksunluktan korunmada etkili bir yöntem olabilir.  

Dış durdurucular kullanmak: Zaman düzenlemesiyle beraber hedeflenen internet kullanımının bitişini hatırlatan alarm gibi bir uyarıcı veya yapılması zorunlu bir iş dış durdurucu olarak kullanılabilir.    

Çok kullanılan belli işlevlerden uzak durmak: Teknoloji en çok kullanılma sebebi olan belli işlevlerden uzak durmaya çalışmak önemli bir adımdır. Mesela kişi interneti ağırlıklı olarak oyun oynamak için kullanıyorsa oyun sitelerine girmesi kısıtlanırken haber sitelerinde gezinmesine izin verilebilir.  

Hatırlatıcı kartlar kullanmak: Teknolojinin bağımlı kullanımının neler kaybettirdiğini ya da bağımlı kullanım olmasa neler kazanacağını ifade eden bazı kartlar hazırlaması ve bunu cebinde taşıyarak zorlandığı zaman onları okuması istenebilir.    

Kişisel defter oluşturmak: Teknoloji bağımlısı kişinin hep yapmak isteyip yapmaya vakit bulamadığını düşündüğü faaliyetleri tekerteker yazıp sırayla yapmaya başlaması da uygulanabilecek bir yöntemdir.  

Aile terapisine başvurmak: Aileyi internet kullanımı konusunda eğitme, kişinin ailesi tarafından suçlanmasını azaltma ve aile desteğini artırmak tedavi için yararlı olabilecek yöntemler arasındadır.   Hedefler koymak: Teknolojiden uzak kalmayla alakalı düzenli olarak uyulacak hedefler koymak da kişiyi güçlendiren ve tedaviyi destekleyen yöntemlerden biridir.  

Bağımlı olunan teknolojik cihazı ailece toplu kullanmak: Evde birden fazla sayıda olan televizyon, bilgisayar vb. bağımlılık konusu olan cihazları azaltıp tek bir cihazı, ortak kullanım alanında evin diğer üyeleriyle paylaşarak kullanmak da uygulanabilecek yöntemlerden biridir.  

Spor yapmak: Spor yapmak vücutta biriken enerjiyi sağlıklı boşaltabilmek anlamında yapılabilecek en uygun faaliyetlerden biridir. Düzenli sporun hayata girmesi bağımlılığın tedavi sürecini kolaylaştıracaktır.  

Yardım istemek: Aile üyelerinden ve yakın arkadaşlardan sorunu saklamayıp yardım istemek hem sürekli destek mekanizması bulabilme anlamında hem de tedavi sürecini devam ettirebilme anlamında kullanılması gereken önemli bir yöntemdir.  

Düşünceleri kontrol etmek: Teknoloji bağımlılığına sebep olan ya da teknoloji bağımlılığını arttıran otomatik düşüncelerin incelenmesi ve bunların gerçek hayatta değerlendirilmeside üzerinde durulması gereken bir yöntemdir.  

Yeni sosyal becerilerin kazanılması: Sosyal beceri eksikliği de teknoloji bağımlılığının sebebi ya da sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bu noktada yeni sosyal becerilerin kazanılması teknoloji bağımlılığının tedavisinde oldukça faydalı olabilecek bir uygulamadır.